Libya’da başsavcılık Derne’da binlerce kişinin ölümüne yol açan sel felaketiyle ilgili soruşturma kapsamında, bazı kamu görevlileri hakkında tutuklama emri verdi.
Görgü tanıklarının tsunamiye benzettikleri ani seller, 10 Eylül günü, bölgedeki iki eski barajın, Libya’nın doğusundaki liman kenti Derne’yi etkisi altına alan kasırgadan sonra yıkılması sonucu kentin dörtte birini yerle bir etmişti.
Gözaltına alınan 8 kamu görevlisinin, su şebekesi ile iki hafta önce yıkılarak felakete yol açan iki barajdan sorumlu oldukları bildiriliyor.
Savcılıktan yapılan açıklamada hakkında tutuklama kararı çıkarılan ve halen ya da geçmişte su kaynakları ve barajların yönetiminde sorumluluk taşımış bu 8 kişi hakkında “kötü yönetim ve ihmal” şüphesi bulunduğu kaydedildi.
Cumartesi günü açıklanan son resmi rakamlara göre felakette ölenlerin sayısı 3800, fakat uluslararası yardım kuruluşları 10 bin veya üzeri kayıp olabileceğini söylüyor.
Soruşturmayı başlatan Libya başsavcısı El Sıddık el Sur bir haftayı aşkın bir süre önce, Derna’nın yakınındaki iki barajda 1998 yılından bu yana çatlaklar olduğunu söyledi.
Fakat 2010 yılında bir Türk şirketi tarafından başlatılan tamirat çalışmaları, 2011’de Libya’da yaşanan iç savaş ve NATO öncülüğündeki çok uluslu müdahale sırasında durduruldu ve bir daha başlamadı.
2011’deki NATO destekli ayaklanma, ülkeyi 1969 yılından bu yana yöneten Muammer Kaddafi yönetiminin devrilmesiyle sonuçlandı ve ülke, izleyen on yılı aşkın süre sürekli bir durup bir başlayan iç çatışmalara sahne oldu.
Libya şu anda doğu ve batısında iki ayrı yönetim tarafından idare ediliyor. Batıdaki Trablus merkezli Ulusal Birlik yönetimi uluslararası düzeyde tanınıyor. Seller ise Tobruk merkezli, general Halife Hafter yönetimindeki doğuda meydana geldi. Soruşturma da bu bölgede yürütülüyor.
Doğu kuvvetlerinin başkent Trablus’a yönelttiği başarısız saldırı sonrası 2020’de bir barış anlaşmasına varıldı ve Libya o zamandan bu yana Libya nispeten çatışmasız bir dönem yaşıyor.
Barajların geçmişi: Tamirat neden yapılamadı?
Son sel felaketinde ilk çöken Derna’ya 13 kilometre mesafedeki Ebu Mansur barajı oldu. Barajda 22,5 milyon metreküp su vardı.
Bunun yol açtığı sel kente sadece bir kilometre uzaklıktaki El Bilad barajının da çökmesine yol açtı. Burada da 1,5 milyon metreküp su vardı.
İki barajdan boşalan su duvarı, kurumuş olan nehir yatağı boyunca önüne gelen her şeyi de içine alarak şehir merkezine doğru indi.
Başsavcı El Sıddık el Sur’un açıklamasına göre baraj da 1970’li yıllarda bir Yugovlav şirketi tarafından, “su toplamak için değil ama Derna’yı sellerden korumak amacıyla” inşa edilmişti.
Libya’da 2011 yılındaki yönetim değişikliğinden bu yana her yıl bu iki barajın tamiri için bütçeden bir fon ayrılıyordu ama hiç bir hükümet bu işe girişmedi.
2021 yılında Libya Sayıştayı tarafından hazırlanan bir raporda yetkililer iki barajdaki tamir işini uzatmakla eleştiriliyordu.
2022 yılının Kasım ayında mühendis ve akademisyen Abdül Wanis Aşur, hazırladığı raporda barajların tamini yapılmazsa Derna’yı bir felaketin beklediği uyarısında bulunmuştu.
